Leiderschap onder druk

Zomergast Jolande Withuis werd gisteren tijdens de uitzending helaas geveld door een migraine-aanval. Heel naar voor haarzelf, en jammer ook omdat het een interessant gesprek was.
Ze had nog net het fascinerende fragment ingeleid waarin verzetsman Pim Boellaard werd geïnterviewd, een week na zijn bevrijding in het kamp Dachau, met het schampschot van een SS-kogel nog op zijn hoofd.

Boellaards levensverhaal, opgetekend door Withuis in haar boek "Weest manlijk, zijt sterk", is heel bijzonder: hoe een blijkbaar wat stijve doorsnee-man uit een nogal bekrompen milieu onder de moeilijkste omstandigheden boven zichzelf uitsteeg, en een held werd.

Welke eigenschappen maakten hem nu zo bijzonder? Allereerst moed. Wie tijdens een verhoor SS-baas Himmler recht in de ogen kijkt en zelfs pittig van repliek dient, heeft lef. En wie in het kamp met gevaar voor eigen leven weigert om een medegevangene af te ranselen als hij daar bevel toe krijgt, maakt duidelijk dat hij zich op geen enkele manier zijn integriteit laat afnemen.

Daarnaast grote betrokkenheid bij anderen. Boellaard was niet alleen met zichzelf bezig maar zette zich actief in voor zijn medegevangenen. Hij was steeds de man die de leiding nam, die moed insprak en hielp, en die de rechtse monarchisten (zijn eigen groep) en de communisten onder de gevangenen verenigd wist te houden zodat de SS hen niet tegen elkaar kon uitspelen. Diverse ex-gevangenen noemen Boellaard als de man die hen erdoor sleepte.

Daarnaast geeft het filmpje een sterk beeld van hoe Boellaard om zich heen moet hebben gekeken. Hij praat vanuit overzicht. Hij duikt niet weg in emotioneel zelfbeklag, maar ook niet in de passieve rol van "observator door de telescoop".
Hij beschrijft hoe het systeem werkte waar hij midden in zat, wat de bedoeling was van de "Nacht und Nebel"-verdwijningen, wat de grootste bedreigingen voor de gevangenen waren. Het is dat overzicht dat waarschijnlijk maakte dat hij zo veel mogelijk de regie kon houden. Dat hem de nuchterheid gaf om te beseffen dat het geïntimideer bij het verhoor door Himmler nog het meest bedoeld was om de aanwezige SS-ers angst voor hun baas in te boezemen. Dat hem ertoe bracht om andere gevangenen aan te sporen om geen afval te eten, hoe hongerig ze ook waren: 'A: het voedt niet. B: je wordt er ziek van. En C: je gooit je eigenwaarde te grabbel, en als je dat doet ben je verloren.'

Moed en integriteit. Actieve betrokkenheid. Overzicht dat tot heldere beslissingen leidt. Het zijn bepaald niet de slechtste eigenschappen voor iemand in een positie van leiderschap.